Een kleurrijk gezelschap van organisaties heeft de handen ineen geslagen om een kunstwerk voor Tilburg Noord tot stand te brengen. Op uitnodiging van de Stedenband Tilburg-Matagalpa werkten R-Newt, Wonen Breburg en de schildersvakopleiding/ROC samen aan 10 meter panelen met een boodschap. Die boodschap gaat over klimaatrechtvaardigheid. Vanuit Fair Future Generators (een project van Milieudefensie) bedacht Berenike Prüfer het thema en de vorm. Wonen Breburg omarmde het idee. Samen met schilder Manuel Alániz uit Nicaragua en met input van jongeren uit Noord en studenten van de schildersvakopleiding kwam het ontwerp tot stand. De leerling-schilders hielpen ook mee om de schildering te maken.

Het doel van de panelen is dus om meer aandacht te vragen voor klimaatrechtvaardigheid, maar wat is dat en wat heeft dat te maken met Nederland en Nicaragua?

Wat is klimaatrechtvaardigheid?
Klimaatrechtvaardigheid betekent dat we een eerlijk en rechtvaardig klimaatbeleid willen. De klimaatcrisis is grotendeels ontstaan door rijke, industriële westerse landen, zoals Europa en de Verenigde Staten. Deze landen hebben met 92% bijgedragen aan de uitstoot van CO2 wereldwijd, terwijl de 50% armste mensen in de wereld voor maar 7% van de uitstoot verantwoordelijk zijn. Maar zij worden wel het hardst getroffen door de klimaatcrisis. Dat is niet eerlijk.

De armste landen, landen als Nicaragua, liggen vaak op geografisch kwetsbare plekken. Er komen bijvoorbeeld vaker heftige stormen voor en ze liggen vaak dicht bij de evenaar, waar het gemiddeld al veel warmer is. Deze landen hebben ook te weinig geld om zichzelf te beschermen tegen de klimaatcrisis. Niet alle inwoners kunnen bijvoorbeeld airconditioning of zonnepanelen kopen, hun huis beter isoleren of misschien zelfs verhuizen. Ook hebben arme landen vaak te weinig geld om klimaatmaatregelen te nemen. Dit is bekend, maar ondanks dat, helpen de veroorzakers van de crisis te weinig mee om de klimaatschade in andere landen te herstellen. De veroorzakers laten de onschuldige burgers in armere landen dus nu stikken.^[1]

De klimaatcrisis versterkt ook veel sociale problemen. Zo worden vrouwen, arme mensen, gehandicapten en lager opgeleide mensen harder getroffen door klimaatrampen, die steeds vaker voorkomen door de klimaatcrisis.^[2]

Europa
Europa is nu bezig met een beter klimaatbeleid, maar ook dit gaat niet altijd even rechtvaardig. Zo worden vervuilende bedrijven weggejaagd uit Europa omdat dat duurzamer is voor Europa. Maar die bedrijven komen dan terecht in arme landen in het zuiden, waar de klimaatcrisis dus alleen nog maar erger wordt. We hebben dan misschien steeds minder vervuilende uitstoot in Europa, maar als we nog steeds de producten kopen van diezelfde bedrijven, die nog steeds vervuilend zijn, hebben we geen klimaatrechtvaardig beleid.

En hoe zit het in Nederland?
De klimaatcrisis is internationaal; alle landen hebben er mee te maken. Ook binnen Nederland wordt niet iedereen even sterk getroffen door de klimaatcrisis en kan niet iedereen zich even goed beschermen tegen de klimaatcrisis of zich erop voorbereiden. Wat hierboven staat geldt ook voor Nederland en Tilburg. Ook hier worden onder andere vrouwen en gehandicapten harder getroffen en mensen met weinig geld kunnen hun huis niet isoleren en geen airco kopen.

In hoeverre heeft Nederland iets te maken op een negatieve manier met de effecten van de klimaatcrisis in Nicaragua? Wat is de connectie tussen de twee steden/landen?
Een voorbeeld van klimaat(on)rechtvaardigheid kunnen we laten zien door Nicaragua en Nederland als voorbeeld te gebruiken. Omdat Tilburg en Matagalpa bevriend zijn, hebben we regelmatig contact.

Wat we in de grafiek kunnen zien, is dat Nederland in de afgelopen 150 jaar veel meer CO2 heeft uitgestoten dan Nicaragua, maar wat we in het plaatje met de wereldkaarten zien is dat Nicaragua veel meer lijdt onder de klimaatcrisis dan Nederland. In dat zien we namelijk hoe de leefbaarheid van landen zal veranderen tussen nu en 2070. Bij ‘C’ zien we het verschil: hoe roder de kleur, hoe slechter dat is voor het gebied. Nicaragua is in dit plaatje oranje en donkeroranje, terwijl Nederland juist groen is. In Nederland zal het leefbaar blijven, in Nicaragua wordt het onleefbaar. Daarnaast is Nicaragua een stuk armer en de bevolking loopt het risico nog armer te worden, bijvoorbeeld omdat oogsten mislukken.

Rijke landen als Nederland veroorzaken de klimaatcrisis en de rampen die daarmee gepaard gaan in landen als Nicaragua, maar ondervinden zelf minder last of kunnen de problemen wel oplossen^[1]). Er gaat nog veel te weinig geld naar arme landen, waardoor zij zich niet kunnen voorbereiden op een leefbare toekomst.

'Maar Nederland is zo'n klein land, wij kunnen toch amper het verschil maken?'
Dat is net zo'n opmerking als ‘maar China dan, zij stoten veel meer uit…’. Het klopt dat China als land meer uitstoot dan Nederland (wat logisch is, aangezien China 231 keer groter is dan Nederland). Maar als we kijken naar de gemiddelde CO2-uitstoot per inwoner, scoort Nederland hoger dan China! De wereldwijde gemiddelde CO2-uitstoot was (in 2020) 4,5 ton per persoon en bij ons is dat 9 ton. China stoot 7 ton per persoon uit. Dus de gemiddelde Nederlander stoot twee keer zoveel uit als de gemiddelde persoon op aarde. Je ziet dat, ondanks dat wij een klein land zijn, wij toch echt wel invloed hebben op het gemiddelde.

Het gaat er om wat je produceert en consumeert als land. Nederland zorgt voor 0,43 procent van de uitstoot van alle CO2, terwijl we maar 0,22 procent van de wereldbevolking uitmaken. We stoten dus in verhouding veel meer uit dan redelijk is en dragen meer bij aan het internationale klimaatprobleem.^[1]

Hoe kunnen we elkaar helpen?
We kunnen elkaar helpen door zoveel mogelijk mensen bewust te maken van de klimaatcrisis én van klimaatrechtvaardigheid. Ook kunnen we elkaar helpen door kennis te delen. Nicaragua heeft bijvoorbeeld al veel ervaring in het omgaan met hitte. Dit is toegepast in de huizenbouw, de manier van leven en de landbouw. Aangezien het klimaat in Nederland steeds warmer wordt, kunnen wij deze kennis goed gebruiken. Nederland daarentegen heeft veel kennis over water. Denk bijvoorbeeld aan onze maatregelen tegen overstromingen. Die kennis kunnen wij dan weer delen met Nicaragua, dat steeds meer last heeft van overstromingen.

Samenwerken
We voelen nu al in beide landen de gevolgen van de klimaatcrisis. Op verschillende manieren en intensiteiten natuurlijk, maar juist daarom is het belangrijk om samen te werken, elkaar op te zoeken en in contact te blijven. Juist daarom zijn initiatieven zoals stedenbanden zo belangrijk. In de toekomst zullen we allemaal alleen nog maar meer lijden door de klimaatcrisis, ongeacht waar we wonen, dus laten we onszelf niet isoleren van elkaar. Alleen samen zullen we deze crisis kunnen oplossen en dat gaat ons ook lukken door samenwerking en verbinding! Dus sluit je aan bij de Stedenband, steun een project in Nicaragua en spreek je vooral uit over klimaat(on)rechtvaardigheid!

Berenike Prüfer, januari 2024
(op de bovenste foto staat Berenike links naast schilder Manuel)

^[1]https://pointer.kro-ncrv.nl/nederlandse-co2-uitstoot-is-niet-weinig 

^[1]https://earth.org/data_visualization/climate-change-could-make-nicaragua-too-hot-to-live-in/ 

^[1] Oxfam Novib, 2022. https://www.oxfamnovib.nl/nieuws/wat-is-klimaatrechtvaardigheid 

^[2] Amnesty international,https://www.amnesty.nl/wat-we-doen/klimaat-en-mensenrechten-2/wat-is-klimaatrechtvaardigheid