logo Stedenband Tilburg-Matagalpa

Amsterdam MatagalpaIn juni ontving de Stedenband een mail van Peter Prins, actief voor de Stedenband Diemen-Nandaime. Hij schreef: "Ik heb naast Nicaragua nog een andere hobby: filatelie. Ik kwam bijgaande stempel tegen van een koffiehandelmaatschappij Matagalpa in Amsterdam. Hadden jullie daar al eens iets over gehoord of gelezen? Er zit een heel verhaal achter." Natuurlijk wilden we daar meer van weten en vroegen Peter om meer informatie. Hij stuurde ons dit artikel.

Sinds enige tijd verkoopt de Stedenband Tilburg-Matagalpa koffie uit haar Nicaraguaanse zusterstad. Maar dat gebeurde lang geleden ook al! In de vorige eeuw was er sprake van een Amsterdamse Handelmaatschappij onder de naam Matagalpa, die koffie uit die streek inkocht en verhandelde, naast goud, thee en sigaren.

Wat is de geschiedenis hierachter? In mijn verzameling postzegels heb ik een envelop met een frankeerstempel van dit bedrijf. Het is een brief met een verhaal. Het heeft te maken met een Joods bedrijf dat in de oorlog gedwongen werd haar naam te veranderen. Er is nog steeds een gedenksteen met de naam Matagalpa gemetseld in de muur

van het pand waar dit bedrijf was gevestigd.

 

In het Amsterdamse Stadsarchief is terug te vinden dat de op 17 augustus 1878 in Wildervank geboren Izaäk Cohen Bendiks op 1 maart 1919 een koffie handelmaatschappij oprichtte onder de naam ‘N.V. Koffie-Handelmaatschappij van Cohen-Bendiks’. Deze firma vestigde zich op de hoek van de Herengracht 105 met de Blauwburgwal in Amsterdam.

Op last van de Duitse bezetter

Amsterdam Matagalpa achterkantAan het begin van de Tweede Wereldoorlog, op 11 mei 1940, werd het pand zwaar beschadigd door Duitse bommen. Er vielen 44 doden en 79 gewonden op deze tweede oorlogsdag, maar er werd weinig over geschreven. Op 15 maart 1941 moest de Joodse naam van de vennootschap, op last van de Duitse bezetter, worden gewijzigd in N.V. Koffie-Handelmaatschappij “Matagalpa”. De firma betrok voor de oorlog koffie uit deze Nicaraguaanse stad.

Eigenaar Izaäk Cohen Bendiks overleed op 18 januari 1945 in concentratiekamp Bergen-Belsen. Zijn in 1940 naar New York gevlucht zoon Harry keerde na de oorlog niet terug bij het bedrijf. Wél liet de firma na de oorlog op de locatie van het gebombardeerde gebouw een nieuw pand bouwen, naar ontwerp van architect Th. Lammers. Bij de opening in 1952 onthulde Harry Cohen Bendiks aan de gevel van de Amsterdamse Herengracht 105 een gedenksteen ter herdenking van zijn vader. In 2020 is er om de hoek in de gevel van de Blauwburgwal een gedenksteen aangebracht met de namen van de 44 Amsterdammers die omkwamen bij het bombardement.

Matagalpa gedenksteen 1 kleinDe koffiemaatschappij Matagalpa werd overgenomen door De Gruyter/Unilever en in de jaren ‘70 doorverkocht aan een Engelse investeringsmaatschappij, die in 1974 overging tot opheffing van het bedrijf. Het blijft toch een verrassing om in Amsterdam, op vijf minuten loopafstand van het Centraal Station, een herinnering aan deze bijzondere connectie met Matagalpa tegen te komen.

Voor wie het interesseert: in de bijlagen is te lezen over het bombardement van het gebouw en over de onthulling van een gedenksteen vele decennia later.